HALİL AY - Xabze-Politik Tarihimiz

[BaGimsizkafkasya]

XABZE
Bir örf hukuku olarak Xabze Çerkeslerin gelenek ve göreneklerinden oluşmuş yazısız kurallara "Xabze" deniliyor. Bu kurallar örfidir. Hayatı bütünleşmiş yasalara göre düzenleyen bu kurallar o cemiyetin tüm yapısını şekillendirmektedir. Bunların yaptırım güçleri kişilerin onlara olan bağlılıkları ile bütünleşir. Cezai müeyyideleri de vardır. Onu da toplum uygular. Toplumdaki tüm fertler bu kuralların denetleyicisi durumundadır.

POLİTİK TARİHİMİZ
Çerkes'lerin Politik Tarihi "Çerkes" kelimesinin anlamı, kültürel ve dil bakımından birbirleriyle akraba olan Kuzey Batı Kafkasya'da yaşayan etnik kabileler girmektedir. Çerkes terimi dar anlamıyla Adigeleri (Abzegh, Shapsugh, Bjedugh, Kabardey vs. gibi kabileleri) ve Abazaları içine almaktadır. Rusların istilasından önceki yerleşim sahaları; Kafkas dağlarının her iki yakası, Karadeniz'in 57'de iki grup arasında kardeş kanı akıtmışlardır. Sefer Bey'in vefatı ve Şamil'inde yenilgiye uğrayarak teslim olmasından sonra M. Emin Ruslara teslim olarak taraftarlarına "savaşı bırakmalarım" söylemesine rağmen, onu dinlemeyerek mücadeleye devam etmişlerdir. Çerkesler de diğer Kafkasya halkları gibi zayıf kalarak yenilgiye uğramaktan kurtulamamışlardır. Çerkeslerin dramatik göçü: Çerkeslerin bağımsızlık savaşlarıyla ilgili bilgileri beynelmilel yayın organı olan "Morning Chronical' ve İngiliz casusları olan Bell ve Longvvorth'un yazılarından öğreniyoruz. Polonya, Macar ve Fransız asıllı ihtilalciler ile İngiliz casusları da Çerkeslerin bağımsızlık savaşlarında görev almışlardır . Kırım savaşının bitmesi zamanın süper devletlerinin Kafkasya'daki savaşlara olan ilgilerini azaltmış yerleşmişlerdir. Büyük göç Alan kabileler birliğinin Moğollarca yıkılmasından sonra daha kolay gerçekleşmiştir. Kabardeyler 15. yy sonlarına kadar Altınordu devletine bağımlı idiler. Kabardeylerin bölünerek parçalanmaları: Efsanevi anlatımlara göre toplum, beylerle birlikte halk meclislerince yöneltiliyordu. Fakat 16. yy’da Küçük ve Büyük Kabarda olarak, Kabardey Beyi Shalocho Talustan tarafından bölünmüştür. Shalocho kendine ve verilen mirastan memnun kalmayarak halkını da yanına almış, Terek nehrinin Doğu’suna yerleşerek Küçük Kabarda ilk yarılarında tüm Kabarda üzerinde hak iddia etmişlerdir. Osmanlı baskısına karşı Rus yardımı çok geç gelir. Hatta çar l. Peter'in gönderdiği elçi Bekoviç Çerkaskkij , Kabardey beylerinden olup Moskova'da oturuyordu. Kabardey beyleri ile Çar arasında en büyük problem bu yüzyılda Kabardey Beylerinden kaçarak Rus bölgesine yerleşen köylüler oluşturuyordu. Çar, beylerin zulmünden kaçan köylüleri geri vermiyordu. Beyler ise, köylüleri geri verilirse Çar'a sadakatle hizmet edeceklerini söylüyorlardı. Kabardey’de iç çekişmeler ve I. Alexandre'ye gönderilse de cevapsız kalır. General A.P. Yermolof zamanında Rus politikası ve yönetimi daha da sertleşir,